Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

in orbem torquere

  • 1 drehen

    drehen, I) kreisförmig bewegen: torquere. contorquere. – circumagere (machen, daß etw. herumläuft, z.B. die Handmühle, molas trusatiles). – seitwärts d., distorquere (z.B. oculos): etwas im Kreise d., in orbem torquere od. circumagere; rotare (wie ein Rad drehen). – sich drehen, se torquere; se versare; circumagi; rotari (sich wie ein Rad drehen); ferri (sich unwillkürlich mit Heftigkeit, im gewaltigen Umschwunge bewegen, bes. von Himmelskörpern): sich im Kreise d., in orbem circumagi; se gyrare; in orbem oder orbiculatim rotari: sich um etw. d., se convertere et torquere circum alqd. ambire alqd versari, volvi, ferri circa alqd (z.B. um die Achse des Himmels oder der Erde, um die Erde, von Himmels-od. Weltkörpern). – die Frage dreht sich darum, daß etc., in eo vertitur quaestio, ut etc.: das ganze Gespräch dreht sich um etwas, sermo omnis consumitur in alqa re. – II) drehend verfertigen: torquere. – nectere (winden, ein Seil etc.). – tornare (drechseln). – III) wenden, eine andere Richtung geben: vertere. convertere. – torquere (auch uneig., teils [mit u. ohne huc et illuc] – drehen u. wenden, z.B. scripta sua; teils = verdrehen, z.B. ius). – contorquere (herumdrehen). – retorquere (rückwärtsdrehen). – sich drehen, se vertere; auch bl. vertere; se convertere; converti. torqueri. contorqueri. [606] retorqueri (alle diese z.B. in od. ad dextram, in laevum cornu, v. Heere, Heereszug). – sich d. u. wenden, huc et illuc se versare od. bl. se versare (von dem, der nicht weiß, was er tun od. sagen soll); tergiversari (Ausflüchte machen etc.). – sich mit dem Heere d., signa convertere, circumagere; agmen circumagere: der Wind hat sich nach Südwest gedreht, ventus se vertit in Africum. – das Glück hat sich gedreht, fortuna vertit od. conversa est. Drehen, das, versatio (das Herumdrehen, z.B. totius oculi). drehend, vom Schwindel, vertiginosus. – leicht d. werden, vertigine laborare: d. machen, vertiginem facere. Drehscheibe, des Töpfers, rota figuli; rota figularis. Drehung, die, s. Drehen, das.

    deutsch-lateinisches > drehen

  • 2 torqueo

    torquĕo, ēre, torsi, tortum - tr. - [st2]1 [-] tourner, courber, fléchir, tordre, rouler. [st2]2 [-] faire tourner sur soi-même, brandir (une arme de jet), entraîner dans un tourbillon, faire tourbillonner, faire pirouetter; mouvoir à son gré, régir. [st2]3 [-] faire changer de direction, détourner. [st2]4 [-] torturer, tourmenter.
    * * *
    torquĕo, ēre, torsi, tortum - tr. - [st2]1 [-] tourner, courber, fléchir, tordre, rouler. [st2]2 [-] faire tourner sur soi-même, brandir (une arme de jet), entraîner dans un tourbillon, faire tourbillonner, faire pirouetter; mouvoir à son gré, régir. [st2]3 [-] faire changer de direction, détourner. [st2]4 [-] torturer, tourmenter.
    * * *
        Torqueo, torques, torsi, torsum et tortum, torquere. Plin. Tordre et plier, ou Tortuer, Tourner, Gauchir.
    \
        Aquas torsit remis. Ouid. Il a navigué contre eaue.
    \
        Aurem torquere ab obscoenis sermonibus. Horat. Destourner son oreille de, etc. Tourner arriere.
    \
        Capillos torquere ferro. Ouidius. Greziller et frizer ou testonner les cheveuls avec un ferrement chauld, Tortiller, Cresper, Recroquiller.
    \
        Ceruices, oculosque pariter cum modorum flexionibus torqueant. Cic. Tournent.
    \
        Collum torquere. Liu. Tordre.
    \
        Comam igne torquere. Ouid. Faire ses cheveuls crespes avec un fer chauld.
    \
        Fusos torquere dicuntur mulieres. Plin. Tourner le fuseau, Filer. \ Amentatas hastas torquere. Cic. Darder.
    \
        Iter torquere. Stat. Se destourner hors du chemin, Se tourner à costé.
    \
        Lumina flammantia torquens anguis. Virgil. Tournant les yeuls ca et là.
    \
        Oculum torquere. Cic. Regarder de travers.
    \
        Oculos ad moenia torsit. Virgil. Tourna.
    \
        Orbes squamosos torquet volubilibus nexibus serpens. Ouid. Il s'entortille en rondeaux.
    \
        In orbem torquere. Cic. Plier en rond.
    \
        Os torquere. Cic. Tordre la bouche.
    \
        Proras ad littora torquent. Virgil. Ils tournent, etc.
    \
        Stamina torquere pollice. Ouid. Filer.
    \
        Vestigia torsit ad sonitum vocis. Virgil. Il retourna quand il ouit le bruit.
    \
        Torquere ius, per translationem. Cic. Corrompre et tirer ailleurs que la raison ne veult, Violer.
    \
        Torquere telum. Virgil. Darder, Jecter.
    \
        Iaculum torquere lacerto. Ouid. Darder.
    \
        Caelum et terras qui numine torquet. Virgil. Qui gouverne, etc.
    \
        Atlas axem humero torquet. Virgil. Soustient le ciel.
    \
        Torquere. Plin. iunior. Donner la torture à aucun, Le tormenter, Geiner.
    \
        Qui in dolore est, torquetur. Cic. Est tormenté.
    \
        Torqueri dies et noctes. Cic. Estre tormenté jour et nuict.
    \
        Mero torquere aliquem. Horat. L'enyvrer pour luy tirer les vers du nez, et luy faire confesser verité, ou congnoistre son naturel.
    \
        Torquetque sonantia saxa. Virgil. Tire.

    Dictionarium latinogallicum > torqueo

  • 3 orbis

    orbis, is (nom. orbs, Ven. Carm. 8, 5. — Abl. regul. orbe;

    but orbi,

    Lucr. 5, 74:

    ex orbi,

    Varr. R. R. 3, 5, 16; Rutil. ap. Charis. p. 112 P.: orbi terrae, in the meaning in the world, Cic. Sest. 30, 66; so,

    orbi terrarum,

    id. Verr. 2, 4, 38, § 82 Halm; id. Dom. 10, 24; id. Fragm. ap. Charis. p. 112 P.), m. [etym. dub.; perh. akin to Sanscr. dhvar, bend, twist], any thing of a circular shape, a ring, round surface, disk, hoop, orbit, orb, a circle (class.; cf.: circus, circulus, gyrus, spira).
    I.
    Lit.:

    in orbem torquere,

    Cic. Univ. 7:

    curvare aliquid in orbem,

    Ov. M. 2, 715:

    certumque equitavit in orbem,

    id. ib. 12, 468.—Of a ring:

    et digitum justo commodus orbe teras,

    fit exactly, Ov. Am. 2, 15, 6:

    unionum,

    roundness, Plin. 9, 35, 56, § 113.—Of a circle formed by men:

    ut in orbem consisterent,

    place themselves in a circle, form a circle, Caes. B. G. 5, 33:

    cum illi, orbe facto, se defenderent,

    id. ib. 4, 37:

    orbem volventes suos increpans,

    Liv. 4, 28:

    in orbem pugnare,

    id. 28, 22, 15:

    in orbem sese stantibus equis defendere,

    id. 28, 33, 15: stella (phaethôn) eundem duodecim signorum orbem annis duodecim conficit, the zodiac, Cic. N. D. 2, 20, 52:

    lacteus,

    the Milky Way, id. Rep. 6, 16, 16.—Of the orbit of a heavenly body:

    sidera circulos suos orbesque conficiunt,

    Cic. Rep. 6, 15, 15.—Of a serpent, the windings, coils:

    immensis orbibus angues Incumbunt pelago,

    Verg. A. 2, 204.—Of a circular surface or disk:

    orbis mensae,

    a round table-top, Ov. H. 17, 87; cf. Juv. 11, 122.—Also, simply orbes, a round table, Mart. 2, 43; Juv. 1, 137.—Of a quoit or discus:

    ictus ab orbe,

    Ov. Ib. 590.—Of the scale of a balance:

    instabilis natat alterno depressior orbe,

    Tib. 4, 1, 44.—Of a mirror:

    addidit et nitidum sacratis crinibus orbem,

    Mart. 9, 18, 5.—Of a shield:

    illa (hasta) per orbem Aere cavum triplici... Transiit,

    Verg. A. 10, 783; Petr. 89.—Of a mosaic pavement of rounded pieces [p. 1276] of marble, Juv. 11, 175.—Of a scale, one side of a balance, Tib. 4, 1, 44.—Of the millstones of an oil-mill, Cato, R. R. 22.—Of the wooden disk placed over olives in pressing them, Cato, R. R. 18.—Of the hoop or tire of a wheel:

    rotarum orbes circumacti,

    Plin. 8, 16, 19, § 52.—Of the wheel itself:

    undaque jam tergo ferratos sustinet orbes,

    Verg. G. 3, 361.—Hence, the wheel of fortune, Tib. 1, 5, 70; Ov. Tr. 5, 8, 7; id. P. 2, 3, 56.—Of the socket of the eye:

    inanem luminis orbem,

    Ov. M. 14, 200.—Of the eye itself:

    gemino lumen ab orbe venit,

    Ov. Am. 1, 8, 16:

    ardentes oculorum orbes ad moenia torsit,

    Verg. A. 12, 670.—Of the sun's disk or orb:

    lucidus orbis,

    Verg. G. 1, 459.—Of the moon's disk or orb:

    quater junctis implevit cornibus orbem Luna, quater plenum tenuata retexuit orbem,

    Ov. M. 7, 530.—Of the circle of the world, the world, the universe:

    Juppiter arce suā totum cum spectet in orbem,

    Ov. F. 1, 85:

    renatus,

    the new-born day, Sil. 5, 56: terrarum or terrae, the circle or orb of the earth, the world (since the ancients regarded the earth as a circular plane or disk):

    permittitur infinita potestas orbis terrarum,

    Cic. Agr. 2, 13, 33:

    ager Campanus orbis terrae pulcherrimus,

    id. ib. 2, 28, 76; id. Sest. 30, 66:

    cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis?

    Verg. A. 1, 233; cf. id. ib. 7, 224.—Also, simply orbis (so mostly poet.):

    hic, ubi nunc Roma est orbis caput, arbor et herbae,

    Ov. F. 5, 93:

    unus,

    Juv. 10, 168; 4, 148:

    universus,

    Vulg. Luc. 2, 1; id. Apoc. 12, 9.—Hence, a country, region, territory:

    Eoo dives ab orbe redit,

    the East, Ov. F. 3, 466:

    Assyrius,

    Juv. 2, 108:

    noster,

    Plin. 12, 12, 26, § 45.— A kind of fish, Plin. 32, 2, 5, § 14 Sillig; cf. Isid. Orig. 12, 6, 6.—
    II.
    Trop., a circle.
    A.
    Of things that return at a certain period of time, a rotation, round, circuit:

    ut idem in singulos annos orbis volveretur,

    Liv. 3, 10:

    insigne regium in orbem per omnes iret,

    in rotation, id. 3, 36:

    orbis hic in re publicā est conversus,

    the circle of political changes, Cic. Att. 2, 9, 1.—
    B.
    Orbis doctrinae, an encyclopœdia: orbis ille doctrinae quam Graeci enkuklion paideian vocant, Quint. 1, 10, 1.—
    C.
    Of speech, a rounding off, roundness, rotundity:

    circuitum, et quasi orbem verborum conficere,

    Cic. de Or. 3, 51, 198:

    orationis,

    id. Or. 71, 234:

    historia non tam finitos numeros quam orbem quendam contextumque desiderat,

    Quint. 9, 4, 129.—
    D.
    A circle or cycle of thought:

    sententiae Pyrrhonis in hunc orbem quem circumscripsimus, incidere non possunt,

    Cic. Fin. 5, 8, 23; cf.:

    circa vilem patulumque orbem,

    Hor. A. P. 132.—
    E.
    Esp.: in orbem ire, to go the rounds, go around:

    quinque dierum spatio finiebatur imperium ac per omnes in orbem ibant,

    in turn, Liv. 1, 17, 6; 3, 36, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > orbis

  • 4 orbis

    orbis, is, m., jede Rundung, I) der Kreis, A) im allg.: in orbem torquere, Cic.: equitare in orbem, ringsherum, in einem Kreise, Ov.: orbem ducere, Sen., od. efficere, Ov., einen Kreis machen: digitum iusto orbe terit anulus, paßt gerade an den Finger, Ov.: orbis saltatorius, Tanzreif, Cic.: orb. laneus, wollene Binde, Prop.: orb. rotae, Felgen, Ov., Plin. u.a.: interior pars urbis, cui brevior munitionis orbis (ein engerer Mauerkreis) circumiectus erat, Liv. – B) insbes.: 1) als milit. t. t. = ein Kreis, Karree, orbem facere, Caes. u. Sall.: in orbem consistere, Caes.: in orbem coire, Liv.: orbem colligere, volvere, Liv.: in orbem se tutari, Liv. – 2) von Himmelskreisen: orb. signifer, der Tierkreis, Cic.: orbes finientes, der Horizont, Cic.: orbis lacteus (γαλαξίας κύκλος), die Milchstraße, Cic. – 3) v. den Windungen, kreisförmigen Bewegungen, immensi orbes, der Schlangen, Verg.: columbarum crebris pedum orbibus adulatio, Plin. – v. Kreislaufe des Jahres, annuus exactis completur mensibus orbis, ex quo etc., Verg.: triginta magnos volvendis mensibus orbes imperio explebit, Jahresläufe, Verg. – temporum orbes, Curt. – v. Kreislaufe der Geschäfte, der Erscheinungen, imperium per omnes in orbem ibat, ging im Kreise-, ging die Reihe herum, Liv.: ut idem in singulos annos orbis volveretur, damit sich derselbe Kreislauf (der Erscheinungen) regelmäßig alle Jahre wiederhole, Liv. – v. der periodischen Abrundung, Periode der Rede, orationis od. verborum, Cic.: ut forma ipsa concinnitasque verborum conficiat orbem suum, Cic. – v. abgeschlossenen Kreise von Ansichten, explosae eiectaeque sententiae Pyrrhonis, Aristonis, Erilli, quod in hunc orbem, quem circumscripsimus, incĭdere non possunt (weil sie in den von uns beschriebenen Kreis nicht fallen dürfen), adhibendae omnino non fuerunt, Cic. de fin. 5, 23; vgl. Hor. de art. poët. 132. – v. abgeschlossenen Kreis, dem Inbegriff der Enzyklopädie der Wissenschaften, orbis doctrinae, Übersetzung von εγκύκλιος παιδεία, Quint. 1, 10, 1. – v. abgeschlossenen Kreis, dem Inbegriff der Länder und ihrer Bewohner auf der Erde, orbis terrarum, der Erdkreis, die Welt (versch. von orbis terrae, s. unten no. II, B, 1, c), Cic. u.a.: velut conventum terrarum orbis (der ganzen Welt) acturus, Iustin.: u. bl. orbis, zB. alter orbis, ein zweiter Erdkreis, eine neue Welt, Vell. 2, 46, 1. Flor. 3, 10, 16: bes. v. röm. Reiche, orbis noster, Vell. 1, 2, 3 (vgl. 124, 1 u. 126, 3): orbis Romanus, Aur. Vict. epit. 41, 19: orbis totus, Sen. contr. 1. pr. 11. Corp. inscr. Lat. 8, 27 u. 1179: orbis pacator, ibid. 1579. – II) die Scheibe, A) im allg.: orb. mensae, ein rundes Tischblatt, Ov.: orb. genuum, die Kniescheibe, Ov. – B) insbes.: 1) v. Weltkörpern: a) die Scheibe der Sonne und des Mondes, solis orbis, Liv. u. Vell.: u. so bl. lucidus orbis erit, Verg.: v. Monde, lunae orbis fulgens, Lact.: luna implet orbem, Ov. – b) der Himmel, Verg. u. Hor. – c) orbis terrae (hier nicht terrarum, s. oben no. I, B, 3 a. E.), die Erdscheibe, nach der Meinung der Alten, die Erde, das Erdenrund, α) übh.: orbis terrae circuitio, Vitr.: veram mensuram orbis terrae colligere, den Umfang der Erde genau berechnen, Vitr.: ager Campanus orbis terrae pulcherrimus, Cic.: summum consilium orbis terrae, Cic. – β) poet. wie unser Erde = Land, Gebiet, Gegend, Eous, das Morgenland, Ov.: Scythicus, Ov. – γ) poet. = Reich, di te summoveant orbe suo, Ov.: Crete, qui meus est orbis, Ov. – δ) meton. = das Menschengeschlecht, orbis terrae iudicio ac testimonio comprobari, Cic.: toti salutifer orbi cresce puer, Ov. – 2) v. anderen Gegenständen: a) ein runder Tisch (bes. v. Marmor), Mart. u. Iuven. – b) ein mit runden Stücken von buntem Marmor eingelegter Fußboden, Iuven. 11, 175. – c) die runde Scheibe des discus, quo ictus ab orbe cadas, Ov. Ib. 586. – d) die Wagschale, Tibull. 4, 1, 44. – e) der Spiegel, Mart. 9, 18, 5. – f) der Schild, Verg., Petron. u.a. – g) das Rad, Verg. georg. 3, 361. – u. v. Rade der Fortuna, Tibull. 1, 5, 70. Ov. trist. 5, 8, 7; ex Pont. 2, 3, 56. – bildl., festive et minore sonitu, quam putaram, orbis in hac re publica est conversus, hat sich das Rad (der Politik) gedreht, Cic. ad Att. 2, 9, 1: u. so sic orbem rei publicae esse conversum, ut vix sonitum audire, vix impressam orbitam videre possemus, ibid. 2, 21, 2: circumagetur hic orbis, das Blatt wird sich wenden, Liv. 42, 42, 6. – h) die Drehscheibe an der Öl- u. Weinkelter, Cato r. r. 11, 2; 13, 1; 18, 9 u. ö. – i) die Höhlung, der Kreis der Augen, Ov.: u. die Augen selbst, Ov. u.a. – k) eine Art Handpauke (tympanum), Auct. b. Suet. Aug. 78 (wo es aber das Volk in bezug auf Augustus für »Erdkreis« nimmt). – C) übtr., ein uns unbekannter Fisch, Plin. 32, 14. – / Ungew. Abl. orbi, Lucr. 5, 705 u. 1164. Varro r. r. 3, 5, 16; 3, 16, 5. Cic. Arat. 340 u. 363. Manil. 5, 128 u. 279; in der Verbindung toto in orbi terrarum, Lucr. 5, 74; 6, 629: ex orbi terrarum, P. Rutil, fr. b. Charis. 139, 18: u. im lokat. orbi terrarum, Lucr. 2, 543. Cic. de rep. 5, 10; Verr. 4, 82; de domo 10, 24: ebenso orbi terrae, Cic. Sest. 66. Vgl. Charis. 139, 20. – Nbf. orbs, Ven. Fort. carm. 8, 6 (7), 198; 9, 3, 14. – Nbf. urbis, Corp. inscr. Lat. 9, 5940, 2.

    lateinisch-deutsches > orbis

  • 5 orbis

    orbis, is, m., jede Rundung, I) der Kreis, A) im allg.: in orbem torquere, Cic.: equitare in orbem, ringsherum, in einem Kreise, Ov.: orbem ducere, Sen., od. efficere, Ov., einen Kreis machen: digitum iusto orbe terit anulus, paßt gerade an den Finger, Ov.: orbis saltatorius, Tanzreif, Cic.: orb. laneus, wollene Binde, Prop.: orb. rotae, Felgen, Ov., Plin. u.a.: interior pars urbis, cui brevior munitionis orbis (ein engerer Mauerkreis) circumiectus erat, Liv. – B) insbes.: 1) als milit. t. t. = ein Kreis, Karree, orbem facere, Caes. u. Sall.: in orbem consistere, Caes.: in orbem coire, Liv.: orbem colligere, volvere, Liv.: in orbem se tutari, Liv. – 2) von Himmelskreisen: orb. signifer, der Tierkreis, Cic.: orbes finientes, der Horizont, Cic.: orbis lacteus (γαλαξίας κύκλος), die Milchstraße, Cic. – 3) v. den Windungen, kreisförmigen Bewegungen, immensi orbes, der Schlangen, Verg.: columbarum crebris pedum orbibus adulatio, Plin. – v. Kreislaufe des Jahres, annuus exactis completur mensibus orbis, ex quo etc., Verg.: triginta magnos volvendis mensibus orbes imperio explebit, Jahresläufe, Verg. – temporum orbes, Curt. – v. Kreislaufe der Geschäfte, der Erscheinungen, imperium per omnes in orbem ibat, ging im Kreise-, ging die Reihe herum, Liv.: ut idem in singulos annos orbis volveretur, damit sich derselbe Kreislauf (der Er-
    ————
    scheinungen) regelmäßig alle Jahre wiederhole, Liv. – v. der periodischen Abrundung, Periode der Rede, orationis od. verborum, Cic.: ut forma ipsa concinnitasque verborum conficiat orbem suum, Cic. – v. abgeschlossenen Kreise von Ansichten, explosae eiectaeque sententiae Pyrrhonis, Aristonis, Erilli, quod in hunc orbem, quem circumscripsimus, incĭdere non possunt (weil sie in den von uns beschriebenen Kreis nicht fallen dürfen), adhibendae omnino non fuerunt, Cic. de fin. 5, 23; vgl. Hor. de art. poët. 132. – v. abgeschlossenen Kreis, dem Inbegriff der Enzyklopädie der Wissenschaften, orbis doctrinae, Übersetzung von εγκύκλιος παιδεία, Quint. 1, 10, 1. – v. abgeschlossenen Kreis, dem Inbegriff der Länder und ihrer Bewohner auf der Erde, orbis terrarum, der Erdkreis, die Welt (versch. von orbis terrae, s. unten no. II, B, 1, c), Cic. u.a.: velut conventum terrarum orbis (der ganzen Welt) acturus, Iustin.: u. bl. orbis, zB. alter orbis, ein zweiter Erdkreis, eine neue Welt, Vell. 2, 46, 1. Flor. 3, 10, 16: bes. v. röm. Reiche, orbis noster, Vell. 1, 2, 3 (vgl. 124, 1 u. 126, 3): orbis Romanus, Aur. Vict. epit. 41, 19: orbis totus, Sen. contr. 1. pr. 11. Corp. inscr. Lat. 8, 27 u. 1179: orbis pacator, ibid. 1579. – II) die Scheibe, A) im allg.: orb. mensae, ein rundes Tischblatt, Ov.: orb. genuum, die Kniescheibe, Ov. – B) insbes.: 1) v. Weltkörpern: a) die Scheibe der Sonne und des
    ————
    Mondes, solis orbis, Liv. u. Vell.: u. so bl. lucidus orbis erit, Verg.: v. Monde, lunae orbis fulgens, Lact.: luna implet orbem, Ov. – b) der Himmel, Verg. u. Hor. – c) orbis terrae (hier nicht terrarum, s. oben no. I, B, 3 a. E.), die Erdscheibe, nach der Meinung der Alten, die Erde, das Erdenrund, α) übh.: orbis terrae circuitio, Vitr.: veram mensuram orbis terrae colligere, den Umfang der Erde genau berechnen, Vitr.: ager Campanus orbis terrae pulcherrimus, Cic.: summum consilium orbis terrae, Cic. – β) poet. wie unser Erde = Land, Gebiet, Gegend, Eous, das Morgenland, Ov.: Scythicus, Ov. – γ) poet. = Reich, di te summoveant orbe suo, Ov.: Crete, qui meus est orbis, Ov. – δ) meton. = das Menschengeschlecht, orbis terrae iudicio ac testimonio comprobari, Cic.: toti salutifer orbi cresce puer, Ov. – 2) v. anderen Gegenständen: a) ein runder Tisch (bes. v. Marmor), Mart. u. Iuven. – b) ein mit runden Stücken von buntem Marmor eingelegter Fußboden, Iuven. 11, 175. – c) die runde Scheibe des discus, quo ictus ab orbe cadas, Ov. Ib. 586. – d) die Wagschale, Tibull. 4, 1, 44. – e) der Spiegel, Mart. 9, 18, 5. – f) der Schild, Verg., Petron. u.a. – g) das Rad, Verg. georg. 3, 361. – u. v. Rade der Fortuna, Tibull. 1, 5, 70. Ov. trist. 5, 8, 7; ex Pont. 2, 3, 56. – bildl., festive et minore sonitu, quam putaram, orbis in hac re publica est conversus, hat sich das Rad (der Politik) gedreht,
    ————
    Cic. ad Att. 2, 9, 1: u. so sic orbem rei publicae esse conversum, ut vix sonitum audire, vix impressam orbitam videre possemus, ibid. 2, 21, 2: circumagetur hic orbis, das Blatt wird sich wenden, Liv. 42, 42, 6. – h) die Drehscheibe an der Öl- u. Weinkelter, Cato r. r. 11, 2; 13, 1; 18, 9 u. ö. – i) die Höhlung, der Kreis der Augen, Ov.: u. die Augen selbst, Ov. u.a. – k) eine Art Handpauke (tympanum), Auct. b. Suet. Aug. 78 (wo es aber das Volk in bezug auf Augustus für »Erdkreis« nimmt). – C) übtr., ein uns unbekannter Fisch, Plin. 32, 14. – Ungew. Abl. orbi, Lucr. 5, 705 u. 1164. Varro r. r. 3, 5, 16; 3, 16, 5. Cic. Arat. 340 u. 363. Manil. 5, 128 u. 279; in der Verbindung toto in orbi terrarum, Lucr. 5, 74; 6, 629: ex orbi terrarum, P. Rutil, fr. b. Charis. 139, 18: u. im lokat. orbi terrarum, Lucr. 2, 543. Cic. de rep. 5, 10; Verr. 4, 82; de domo 10, 24: ebenso orbi terrae, Cic. Sest. 66. Vgl. Charis. 139, 20. – Nbf. orbs, Ven. Fort. carm. 8, 6 (7), 198; 9, 3, 14. – Nbf. urbis, Corp. inscr. Lat. 9, 5940, 2.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > orbis

  • 6 Kreis

    Kreis, I) eig: circulus (die Kreislinie, der Kreis, der einen Raum umgibt, bei den Mathematikern der Zirkel). – orbis (der Kreis in [1497] Hinsicht des Umfangs und sofern er in sich selbst endet und zusammengeht, der Umkreis, Kreislauf). – gyrus (die Bewegung im Kreise herum, der Kreis, in dem sich ein um einen Mittelpunkt getriebenes od. an einen Mittelpunkt gebundenes Tier bewegt). – corona (der Kreis, der von einer einen Redner etc. umgebenden Menge gebildet wird). – ein enger K., orbis brevis; gyrus angustus. – ein mit dem Zirkel beschriebener K., circinatio: ein um etw. od. jmd. gezogener, bef chriebener K., circumscriptio: einen K. ziehen, beschreiben, circulum describere (circino); circinationem describere; ducere rotundam circinationem: um etw. od. jmd., circumscribere alqd od. alqm (übh, z.B. mit dem Zirkel, circino, od. mit einem Stabe, virgā od. virgulā, od. mit dem Schwerte, gladio); circulo alqd od. alqm includere (mit einer Kreislinie einschließen, innerhalb der man bleiben soll): einen K. schließen, in einen K. treten, circulari (in einen K. zusammentreten, um sich über Neuigkeiten zu unterhalten); in orbem coire od. consistere.orbem facere od. colligere (beide v. Soldaten, um sich besser zu verteidigen): in einen K. treten u. sich so gegen die Angriffe besser decken, in orbem se tutari: in einen K. treten, sich zusammenstellen u. kämpfen od. sich verteidigen, in orbem pugnare od. se defendere: einen K. um jmd. schließen, im K. um jmd. stehen (als Zuhörer), coronā alqm cingere: etw. im K. umgeben, alqd ut circino circumductum cingere: im K. herumführen, in gyrum ducere: im K. drehen, torquere in gyrum: sich im K. drehen, in orbem circumagi od. circumferri: im K. herumgehen, in orbem ire, gew. mit dem Zus. per omnes (der Reihe nach an jeden kommen, v. Dingen übh.); circumferri (herumgegeben werden, v. Speisen u. Getränken): im K. herumreiten, equitare in orbem; dreimal um jmd., ter circum alqm equitare in orbes.

    II) uneig.: a) Abteilung eines Landes: pars. – regio (Landstrich). – conventus (als Kreisversammlung od. als gesamte Anzahl der in einem K. wohnhaften Bürger). – provincia (Provinz). – nach Kreisen, regionatim.

    b) Umfang u. Gebiet, in dem sich etwas od. jmd. bewegt (vgl. Wirkungskreis); z.B. der K. der Geschäfte, die jmdm. obliegen, munia, ium,n. pl. (pflichtmäßige Obliegenheiten); munus (Amt, auch übtr.): das gehört nicht in den K. meiner Geschäfte, munus meum hoc non est; hae non sunt partes meae. – etw. auf einen kleinen u. engen K. beschränken, alqd in exiguum angustumque concludere: in einem K. liegen, versari in alqa re od. circa alqd: sich in einem weiten K. bewegen, auf einen weiten K. ausgedehnt sein, late patēre (ein weites Gebiet haben = vielfache Anwendung, Ausübung finden); ad multos pertinere (auf viele sich erstrecken = mit vielen in Beziehung stehen, vielen Nutzen etc. gewähren); verb. late patēre et ad multos pertinere (z.B. v. einer Kunst, Wissenschaft): sich in einem engen K. bewegen, late patēre non posse (s. vorher); adpaucos tantum pertinere (s. vorher): in weitern K. nützen, multis prodesse. – der K. unserer Kenntnisse erweitert sich täglich, täglich [1498] erweitern wir den Kreis unserer Kenntnisse, crescit cotidie cognitio rerum; cotidie aliquid addiscimus.

    c) Verein, Umgang: societas (Verbindung, Verein übh., z.B. engerer, interior od. propior, Ggstz. sehr weiter, infinita od. quae latissime pateat). – conventus (Zusammenkunft von Menschen). – alle K. der bürgerlichen Gesellschaft, omnis ordinis homines; auch bl. omnes homines u. bl. omnes. – ein gesellschaftlicher K., circulus (d.i. Zusammensein, Gesellschaft, deren Zweck Unterhaltung ist); convivium (Gesellschaft, deren Zweck Essen und Trinken u. übh. Fröhlichkeit ist, ein Kränzchen etc.): ein traulicher K. (von Freunden). der sich wo zusammenfindet, congressio familiarium. – im K., durch cum m. Abl. od. durch inter m. Akk., z.B. im K. seiner Freunde verweilen, versari cum amicis od. inter amicos.

    deutsch-lateinisches > Kreis

  • 7 torqueo

    torquĕo, torsi, tortum, 2 (archaic inf. torquerier, Hor. S. 2, 8, 67), v. a. [Gr. trepô, to turn; cf. atrekês; also Sanscr. tarkus; Gr. atraktos, a spindle; and strephô, to twist], to turn, turn about or away; to twist, bend, wind (class.; syn. converto).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    cervices oculosque,

    Cic. Leg. 2, 15, 39:

    oculum,

    to roll, distort, id. Ac. 2, 25, 80:

    ora,

    to twist awry, id. Off. 1, 36, 131:

    ab obscenis sermonibus aurem,

    Hor. Ep. 2, 1, 127:

    oculos ad moenia,

    Verg. A. 4, 220:

    ad sonitum vocis vestigia,

    id. ib. 3, 669:

    serpens squamosos orbes Torquet,

    Ov. M. 3, 42; cf.

    anguis,

    Verg. G. 3, 38:

    capillos ferro,

    i. e. to curl, frizzle, Ov. A. A. 1, 505:

    stamina pollice,

    id. M. 12, 475:

    remis aquas,

    id. F. 5, 644:

    spumas,

    Verg. A. 3, 208:

    taxos in arcus,

    to bend, id. G. 2, 448:

    tegumen torquens immane leonis,

    winding about him, id. A. 7, 666:

    cum terra circum axem se convertat et torqueat,

    Cic. Ac. 2, 39, 123:

    torta circum bracchia vestis,

    Tac. H. 5, 22.—
    B.
    In partic.
    1.
    To whirl around, to whirl in the act of throwing, to wield, brandish, to fling with force, to hurl (mostly poet.):

    torquet nunc lapidem, nunc ingens machina tignum,

    Hor. Ep. 2, 2, 73:

    amnis torquet sonantia saxa,

    Verg. A. 6, 551:

    stuppea torquentem Balearis verbera fundae,

    id. G. 1, 309:

    jaculum in hostem,

    id. A. 10, 585; Ov. M. 12, 323: hastam in hunc, id. ib 5, 137;

    for which: hastam alicui,

    Val. Fl. 3, 193:

    telum aurata ad tempora,

    Verg. A. 12, 536:

    tela manu,

    Ov. M. 12, 99:

    valido pila lacerto,

    id. F. 2, 11:

    glebas, ramos,

    id. M. 11, 30:

    cum fulmina torquet (Juppiter),

    Verg. A. 4, 208;

    and trop.: cum Juppiter horridus austris Torquet aquosam hiemem,

    id. ib. 9, 671; cf.:

    Eurus nubes in occiduum orbem,

    Luc. 4, 63.—In prose:

    torquere amentatas hastas lacertis,

    Cic. de Or. 1, 57, 242.—
    2.
    To twist awry, misplace, turn aside, distort:

    negat sibi umquam, cum oculum torsisset, duas ex lucernā flammulas esse visas,

    Cic. Ac. 2, 25, 80:

    ora Tristia temptantum sensu (sapor) torquebit amaro,

    Verg. G. 2, 247.—
    3.
    To wrench the limbs upon the rack, to put to the rack or to the torture, to rack, torture (class.):

    ita te nervo torquebo, itidem uti catapultae solent,

    Plaut. Curc. 5, 3, 12:

    eculeo torqueri,

    Cic. Fin. 3, 13, 42:

    aliquem servilem in modum,

    Suet. Aug. 27; cf.:

    ira torquentium,

    Tac. A. 15, 57:

    servum in caput domini,

    against his master, Dig. 48, 18, 1: vinctus tortusve, [p. 1880] Suet. Aug. 40 fin.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to twist, wrest, distort, turn, bend, direct (a favorite expression of Cicero):

    versare suam naturam et regere ad tempus atque huc et illuc torquere ac flectere,

    Cic. Cael. 6, 13:

    torquere et flectere imbecillitatem animorum,

    id. Leg. 1, 10, 29:

    oratio ita flexibilis, ut sequatur, quocumque torqueas,

    id. Or. 16, 52:

    omnia ad suae causae commodum,

    id. Inv. 2, 14, 46:

    verbo ac litterā jus omne torqueri,

    wrested, perverted, id. Caecin. 27, 77:

    sonum,

    to inflect, Auct. Her. 3, 14, 25:

    cuncta tuo qui bella, pater, sub numine torques,

    Verg. A. 12, 180:

    versare sententias, et huc atque illuc torquere,

    Tac. H. 1, 85.—
    B.
    In partic. (acc. to A. 2.), to rack, torment, torture (syn.:

    ango, crucio): tuae libidines te torquent,

    Cic. Par. 2, 18:

    mitto aurum coronarium, quod te diutissime torsit,

    id. Pis. 37, 90: acriter nos tuae supplicationes torserunt, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 1:

    equidem dies noctesque torqueor,

    Cic. Att. 7, 9, 4:

    verbi controversia jam diu torquet Graeculos homines,

    id. de Or. 1, 11, 47; 3, 9, 33:

    stulti malorum memoriā torquentur,

    id. Fin. 1, 17, 57:

    sollicitudine, poenitentia, etc., torquetur mens,

    Quint. 12, 1, 7:

    invidiā vel amore vigil torquebere,

    Hor. Ep. 1, 2, 37; Ov. H. 20, 123:

    torqueor, infesto ne vir ab hoste cadat,

    id. ib. 9, 36; cf. Hor. S. 2, 8, 67:

    Aeacus torquet umbras,

    holds inquisition over, Juv. 1, 9.— Transf.: (reges) dicuntur torquere mero, quem perspexisse laborant, qs. to rack with wine, i. e. to try or test with wine, Hor. A. P. 435; so,

    vino tortus et irā,

    id. Ep. 1, 18, 38.—
    C.
    To hurl, fling (of language):

    curvum sermone rotato enthymema,

    Juv. 6, 449.—Hence, tortus, a, um, P. a., twisted, crooked, contorted, distorted.
    A.
    Lit.:

    via (labyrinthi),

    Prop. 4 (5), 4, 42:

    quercus,

    i. e. a twisted oakgarland, Verg. G. 1, 349.—Hence,
    2.
    Subst.: torta, ae, f., a twisted loaf, a twist, Vulg. 1 Par. 16, 3. —
    * B.
    Trop.:

    condiciones,

    confused, complicated, Plaut. Men. 4, 2, 25. — Adv.: tortē, awry, crookedly:

    torte penitusque remota,

    Lucr. 4, 305 (329).

    Lewis & Short latin dictionary > torqueo

  • 8 flecto

    flecto, xi, xum, 3, v. a. and n. [root in Gr. pholkos, bandy-legged; phalkês, the bent rib of a ship; L. falx; falco, so called from the curve of its claws or beak; cf. Germ. Falke; Engl. falcon].
    I.
    Act., to bend, bow, curve, turn, turn round (freq. and class.; syn.: plecto, plico, curvo).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    animal omne membra quocumque vult, flectit, contorquet, porrigit, contrahit,

    Cic. Div. 1, 53, 120:

    ora retro,

    Ov. M. 3, 188:

    vultus ad illum,

    id. ib. 4, 265;

    10, 236: lumina a gurgite in nullam partem,

    id. ib. 8, 367:

    geminas acies huc,

    to turn, direct, Verg. A. 6, 789; cf.

    oculos,

    id. ib. 8, 698:

    equos brevi moderari ac flectere,

    Caes. B. G. 4, 33 fin.:

    equum,

    Hor. C. 3, 7, 25:

    currum de foro in Capitolium,

    Cic. Verr. 2, 5, 30, § 77:

    plaustrum,

    Ov. M. 10, 447: navem, Auct. B. Alex. 64 fin.:

    habenas,

    Ov. M. 2, 169:

    cursus in orbem,

    id. ib. 6, 225; cf.:

    cursus in laevum,

    id. Tr. 1, 10, 17:

    iter ad Privernum,

    Liv. 8, 19, 13 Drak. N. cr.:

    iter Demetriadem,

    id. 35, 31, 3:

    tu (Bacche) flectis amnes, tu mare barbarum,

    Hor. C. 2, 19, 17:

    arcus,

    to bend, Ov. M. 4, 303; cf.:

    flexos incurvant viribus arcus,

    Verg. A. 5, 500:

    flexum genu,

    Ov. M. 4, 340:

    artus,

    Liv. 21, 58, 9:

    flexi crines,

    curled, Mart. 3, 63, 3; 10, 65, 6; Juv. 6, 493:

    flexum mare,

    i.e. a bay, Tac. A. 14, 4:

    flexi fractique motus,

    contorted, Cic. Fin. 5, 12, 35:

    hinc (silva) se flectit sinistrorsus,

    Caes. B. G. 6, 25, 3.—Mid.: quasi amnis celeris rapit, sed tamen inflexu flectitur, Naev. ap. Non. 191, 34 (Trag. Rel. v. 42 Rib.):

    (milvus) flectitur in gyrum,

    wheels, Ov. M. 2, 718:

    modo flector in anguem,

    I bend, wind myself into a snake, id. ib. 8, 883:

    sol ab ea (Cancri) meta incipit flecti,

    Plin. 18, 28, 68, § 264: Euphrates ad meridiem flectitur, id. 6, 26, 30, § 125.—
    2.
    In partic., naut. t. t., to go round or double a promontory:

    cum in flectendis promontoriis ventorum mutationes maximas saepe sentiant,

    Cic. Div. 2, 45, 94:

    Leucaten flectere molestum videbatur,

    id. Att. 5, 9, 1.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to bend, turn, direct:

    ducere multimodis voces et flectere cantus,

    Lucr. 5, 1406:

    vocem,

    Ov. Am. 2, 4, 25:

    qui teneros et rudes cum acceperunt, inficiunt et flectunt, ut volunt,

    Cic. Leg. 1, 17, 47; cf.:

    imbecillitatem animorum torquere et flectere,

    id. ib. 1, 10, 29:

    suam naturam huc et illuc torquere ac flectere,

    id. Cael. 6, 13:

    vitam flectere fingereque,

    id. Sull. 28, 79:

    mentes suas ad nostrum imperium nomenque,

    id. Balb. 17, 39:

    aliquem a proposito,

    Liv. 28, 22, 11:

    scribentis animum a vero,

    id. 1 praef. 5:

    animus ab aliqua opinione flectendus,

    Quint. 4, 2, 80:

    animos ad publica carmina,

    Ov. Tr. 5, 1, 23: quo vobis mentes... dementes sese flexere viaï? Enn. ap. Cic. de Sen. 6, 16 (Ann. v. 209 ed. Vahl.):

    est viri et ducis oblata casu flectere ad consilium,

    Liv. 28, 44, 8:

    juvenis cereus in vitium flecti,

    Hor. A. P. 163:

    quod procul a nobis flectat Fortuna gubernans,

    turn aside, avert, Lucr. 5, 108.—
    2.
    In partic.
    a.
    To bend (in opinion or in will), to move, persuade, prevail upon, overcome, soften, appease (cf.:

    moveo, afficio): quibus rebus ita flectebar animo atque frangebar, ut, etc.,

    Cic. Sull. 6, 18:

    sed quid te oratione flectam?... qua re flecte te, quaeso,

    id. Phil. 1, 14, 35: facile Achivos flexeris, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. v. 229 ed. Vahl.):

    judices,

    Quint. 6, 1, 9:

    flectere mollibus jam durum imperiis,

    Hor. C. 4, 1, 6:

    precibus si flecteris ullis,

    Verg. A. 2, 689:

    flectere si nequeo Superos, Acheronta movebo,

    id. ib. 7, 312; cf.:

    nisi dii immortales suo numine prope fata ipsa flexissent,

    Cic. Cat. 3, 8, 19:

    desine fata deum flecti sperare precando,

    Verg. A. 6, 376:

    animos commutare atque omni ratione flectere,

    Cic. de Or. 2, 52 fin.:

    ingenium alicujus aversum,

    Sall. J. 102, 3:

    si quem a proposito spes mollitiave animi flexisset,

    divert, dissuade, Liv. 28, 22, 11: dictis nostris sententia flexa est, Enn. ap. Fest. p. 257 Müll. (Ann. v. 264 ed. Vahl.):

    si flectitur ira deorum,

    Ov. M. 1, 378: cf. id. Tr. 3, 5, 41:

    hortaturque simul flectitque labores,

    soothes, Stat. S. 5, 1, 119:

    ad deditionem primos,

    Liv. 5, 43, 1.—Mid.:

    plurimum valet miseratio, quae judicem flecti non tantum cogit, sed, etc.,

    to let himself be moved, Quint. 6, 1, 23:

    flexi in misericordiam,

    Amm. 12, 27.—
    b.
    (Acc. to I. A. 2.) To turn aside from, to avoid a thing:

    ut eam (viam) flectas, te rogo,

    Cic. Att. 11, 18, 2 (but B. and K. ex conj. C. F. Hermann read ira, v. a. sup.); cf.:

    flexit viam,

    Liv. 1, 60, 1:

    dolo a se flexos imputavit civilis,

    Tac. H. 5, 24.—
    c.
    To refer to or apply to any one:

    versus qui in Tiberium flecterentur,

    Tac. A. 6, 29:

    Augustus quaedam ex horrida illa antiquitate ad praesentem usum flexisset,

    id. ib. 4, 16.—
    d.
    In grammar.
    (α).
    To form a word from another language:

    verba derivare, flectere, conjungere,

    Quint. 8, 3, 36:

    hoc vocabulum (pollex) de Graeco flexum est,

    Gell. 4, 3 fin.
    (β).
    To decline, conjugate, inflect, Varr. L. L. 10, 2, 29 al.—
    (γ).
    Flectere syllabam, to mark with the circumflex accent, and hence, to lengthen, Quint. 1, 5, 23 Spald. and Zumpt.
    II.
    Neutr., to turn, go, or march in any direction (post-Aug.).
    A.
    Lit.:

    cum procul hos laevo flectentes limite cernunt,

    Verg. A. 9, 372:

    ex Gabino in Tusculanos flexere colles,

    Liv. 3, 8, 6;

    Hasdrubal ad Oceanum flectit,

    id. 28, 16, 3:

    inde Vitellius Cremonam flexit,

    Tac. H. 2, 70:

    in Capitolium,

    Suet. Tib. 20.—
    B.
    Trop., of thought or speech, to turn in any direction:

    ad providentiam sapientiamque,

    Tac. A. 13, 3:

    in ambitionem,

    id. ib. 4, 37:

    a veneratione Augusti orsus flexit ad victorias Tiberii,

    id. ib. 1, 34.—Hence, flexus, a, um, P. a.
    A.
    Lit., bent, winding:

    error,

    Ov. M. 8, 160:

    zodiacus circa Cancrum Capricornumque flexior,

    Mart. Cap. 8, § 878.—In neutr. plur. subst.: collium flexa, Minuc. Fel. Octav. 17.—
    B.
    Trop., of tones, lengthened:

    infinito magis illa flexa et circumducta sunt,

    Quint. 11, 3, 172.

    Lewis & Short latin dictionary > flecto

  • 9 subeo

    sub-eo, iī, itum, īre, I) unter oder unten in etw. gehen, -kommen, -treten, sich ducken, kriechen, sich schmiegen, tauchen, 1) eig.: a) übh.: α) mit Praepp.: subit oras hasta per imas clipei, Verg. – β) m. Dat.: dumis, Sil.: luco, Verg. – als Träger, ingenti feretro, Verg.: subtemen, quod subit stamini, Verg. – γ) m. Acc.: virgulta, aquam, Curt.: paludem, aquas, Ov.: laterbras, Ov.: cavum, Hor.: operta telluris, Verg. – inter annos XIV tectum non subisse, Caes.: u. so tecta, Quint.: u. Ov.: mucronem, dem Schwerte unterlaufen, Verg. (vgl. im Bilde, omnia tela intenta in patriam, Cic.). – als Träger, iugum, sich (als Gespann) unter das J. schmiegen, Plin. (vgl. im Bilde, iagum imperii rigidā cervice, Curt.): ebenso currum, Verg.: onus dorso gravius, Hor. (vgl. im Bilde, onus subire et perferre, Ggstz. horrere, Hor.): verbera saeva, Ov.: und (im Bilde) vel contumeliarum verbera, Cic. – δ) absol.: umeris subibo, will mich unterbücken, Verg.: ille astu subit, bückt sich mit List, Verg. – als Träger, aura, subito, hebe mich auf, trage mich, Ov. – b) im obszönen Sinne: α) m. Dat.: liquido deo, Prop. – β) m. Acc.: iuvenes, Iuven. – 2) übtr., sich einer Sache (wie einer Last) unterziehen, etw. (wie eine Last) auf sich nehmen, über sich ergehen lassen, sich gefallen lassen, quamvis carnificinam, Cic.: quemque casum, Cic.: subitum casum, Caes.: condiciones, Tac.: parem cum ceteris condicionem fortunae, Cic.: summae crudelitatis famam, Cic.: poterisne eius orationis subire invidiam? Cic.: pro amico periculum aut invidiam, Cic.: vim atque iniuriam, Cic.: inimicitias, Cic.: iudicium, sich dem G. stellen, Liv.: iudicium multitudinis imperitae, Cic.: labores, Cic.: postremo ipsam mortem, Lact.: mortem aequo od. iniquo animo, Lact.: molem curae sponte, Plin. pan.: odium alcis, Cic.: offensionem, Cic.: non modo offensas, verum etiam simultates pro alqo aequo animo, Plin. ep. (u. so quantas contentiones, quantas etiam offensas subierimus, Plin. ep.): aut periculosas inimicitias aut infamiam sempiternam, Cic.: infamiae maculam, Iustin.: civitatis onus, Liv.: dupli poenam, Cic.: legis poenam, Nep.: minus sermonis subissem, Cic.: sub. maximas rei publicae tempestates, Cic.: subeunda dimicatio (sc. capitis) totiens, quot coniurati superessent, Liv.: auspicum verba, Tac.: subeundus usus omnium, es müssen praktische Erfahrungen in allem gemacht werden, Cic. de or. 1, 157 Piderit (wo Friedrich subeundus visus hominum, man muß den Menschen unter die Augen treten): procellarum incerta subeuntur, Augustin. serm. 351, 12 extr.

    II) nahend herangehen, A) an einen Punkt herangehen, herankommen, heranrücken, nach oben = aufrücken, aufsteigen, emporsteigen, 1) eig.: a) übh.: α) m. Praepp.: sub falas, Plaut.: sub orbem solis, vor die Sonne treten (v. Monde), Liv. – in latebras, Ov.: in adversum, Liv.: in adversos montes, Liv. – ad montes, ad vallum, ad urbem, Liv. – aqua subit in caelum, Plin. – β) m. Dat.: muro, Verg.: portu Chaonio, Verg. – γ) mit Acc.: collem, Hirt. b.G.: muros, Liv.: Anxur impositum saxis, Hor.: medium orbem, sich nahen (v. der Nacht), Verg.: terram, hinter die Erde treten (v. Monde), Curt.: aqua subit altitudinem exortus sui, steigt hinan, Plin. – poet., eine Person angehen, precibus tonantem, Stat.: u. so subit illa minantem, Stat. – feindlich = angreifen, Herbesum, Verg. – δ) absol.: pone subit coniunx, hinter mir wandelt, Verg.: subit ipse meumque explet opus, Ov.: quae (aqua) subire potuerit, aufsteigen, Plin. – v. Gewächsen usw. = aufgehen, aufsprossen, ne subeant herbae, Verg.: altera barba subit, Mart. – b) nach und nach-, langsam-, unvermerkt herangehen, sich heranschleichen, sich einschleichen, α) m. Acc.: thalamos pudicos, Ov.: furtim lumina fessa (vom Schlafe), Ov. – β) absol.: acrius illa (puella) subit, Prop.: an subit (amor), Ov. – im guten Sinne, venae subeunt, zeigen sich weniger aufgeregt, Cels. – c) v. Gewässern = an od. unter einen Ort dicht herantreten, einen Ort bespülen, ubi maxime montes Crotonenses Trasumennus subit, Liv.: ea (litora) subit ac circumluit pelagus, Mela: subit tum ripam mare, Mela: hinc simul mare, quod Ciliciam subit, Curt.: radices eius (petrae) Indus amnis subit, Curt. – d) v. Örtl., sich erheben, quā vero ipsa (regio) subit ad Medos, Plin. 6, 115. – 2) übtr.: a) übh., unter etwas od. jmd. kommen, α) m. sub u. Akk.: omnes sententiae vorbaque omnia, quae sunt cuiusque generis maxime illustria, sub acumen stili subeant et succedant necesse est, Cic. de or. 1, 151. – β) mit Acc.: clarum subit Alba Latinum, kommt unter L. (= unter die Herrschaft des L.), Ov. – b) zu einer Tätigkeit herangehen, sich einer Sache unterziehen, etw. übernehmen, α) m. Acc.: invicem proelium, Liv. – β) (poet.) m. Infin.: tela pellere, Stat.: torquere carinam, Claud. – γ) absol.: velut imperio aut ratione per vices subeunt (elephanti), treten ein, lösen sich (im Angriff) ab, Plin. 8, 23. – c) v. Zuständen = jmd. überkommen, ankommen, überfallen, befallen, erfassen, ergreifen, beschleichen, α) m. Dat.: subeunt mihi fastidia cunctarum, Ov.: ne subeant animo taedia iusta tuo, Ov. – β) m. Acc.: sera paenitentia subiit regem, Curt.: subit me fragilitatis humanae miseratio, Plin. ep.: horror animum subit, quotiens recordor feralem introitum, Tac. – γ) m. folg. Infin., subit ira cadentem ulcisci patriam, Verg. Aen. 2, 575. – δ) absol., sich einstellen, eintreten, subeunt morbi tristisque senectus et labor, Verg. georg. 3, 67. – d) v. Gedanken usw. = jmd. überkommen, beschlei chen = einfallen, in den Sinn-, in die Gedanken kommen, α) m. Dat.: subeant animo Latmia saxa tuo, Ov.: subituram vobis aliquando germanitatis memoriam, Liv.: m. folg. Infin., quae quotiens spectas subeat tibi dicere forsan ›quam procul a nobis Naso sodalis abest‹! Ov. – β) m. Acc.: subit animum regis memoria oraculo editae sortis, Curt.: subibat animos Parmenionis quoque fortuna, Curt.: mentem patriae subiit pietatis imago, Verg.: mit folg. Acc. u. Infin., quo in tractatu subit mentem non fuisse tum auctoritatem maculoso marmori, Plin.: cogitatio animum subiit indignum esse etc., Liv.: subibat inter haec animum LXXX fratres suos eodem die ab Ocho trucidatos, Curt.: quosdam misera subit cogitatio laborasse ipsos in titulum sepulcri, Sen. – m. folg. ut u. Konj., subit me (beschleicht mich) cura, ut quae tibi dicantur te digna sint, Plin. hist. nat. praef. § 11. – m. folg. indir. Fragesatz, subit deinde cogitatio animum, qui belli casus, quam incertus fortunae eventus communisque Mars belli sit, Liv.: mentem subit, quo praemia facto pararis, Ov. – γ) absol.: personae subeunt, Quint.: subiit cari genitoris imago, Ov. – m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., subiret cogitatio iam illa momento horae arsura, Liv.: subiit recordatio (es drängt sich mir die E. auf) egisse me iuvenem aeque in quadruplici, Plin. ep.: subit hanc arcana profanā detexisse manu, Ov.: subit antiquitatem mirari, Plin. – m. folg. Fragesatz, quid sim fuerimque subit, Ov.

    B) unmittelbar nach jmd. od. etw. herangehen, an jmds. od. einer Sache Stelle treten, für jmd. od. etw. eintreten, jmd. ablösen, auf jmd. od. etw. folgen, 1) eig.: α) m. Dat.: primae legioni tertia, dexterae alae sinistra subiit, Liv. – β) m. Acc.: furcas subiere columnae, Ov. – 2) übtr.: α) m. in u. Akk.: fugere pudor verumque fidesque; in eorum subiere locum fraudes etc., Ov. – β) absol.: pulchra subit facies, Ov.: subiit argentea proles, Ov. – / Perf. subivit, Ov. fast. 1, 314. Stat. silv. 2, 1, 155. Apul. met. 4, 15: subivimus, Claud. imp. bei Tac. ann. 11, 24 Ritter (Halm u. Nipp. subiimus). Vgl. Georges Lexikon der lat. Wortformen S. 660.

    lateinisch-deutsches > subeo

  • 10 torqueo

    torqueo, torsī, tortum, ēre (altind. tarkúš, griech. ἄτρακτος, Spindel, ahd. drāhsil, Drechsler), drehen, I) drehen = wenden, winden, umdrehen, 1) im allg.: a) eig.: cervices oculosque, Cic.: terra circum axem se torquet, Cic.: alqd in orbem, Cic.: collum alci, einem den Hals etwas umdrehen (eine Art Zwangsmittel), Liv.: ora equi frenis, lenken, Ov.: laqueum, ICt.: oculos ad alqd, Verg.: vestigia ad sonitum, Verg.: aurem ab obscenis sermonibus, Hor.: capillos ferro, kräuseln, Ov.: aquas remis, Ov.: stamina digitis od. pollice, spinnen, Ov. her. 9, 79 u. met. 12, 475 (vgl. ducit inops tremulā stamina torta manu, Tibull. 1, 6, 78): und so pollice fusos, Ps. Albinov. eleg. 2, 73: fusos, Plin. 28, 28: tenui praegnantem stamine fusum, Iuven. 2, 55: fila, Sen. ep. 90, 20: serica fila per cannas leves, Sidon. carm. 22, 200: aurea pensa (v. den Parzen), Petron. 29, 6 (vgl. Apul. de mund. 38): ad torquenda in alveolis fusa vertantur, Hieron. epist. 130, 15. – b) übtr., drehen, wenden, lenken, navem, Titin. com. fr.: naturam huc et illuc torquere ac flectere, Cic.: imbecillitatem animorum, Cic.: orationem aliquo, Cic.: omnia ad commodum suae causae, Cic.: bella, Verg. – 2) insbes.: a) fortdrehen, wälzen, saxa, Verg.: tignum, Hor. – b) im Kreise herumdrehen, winden, anguis tortus, Verg.: vestis circum brachia torta, Tac. – dah. c) beim Schleudern herumdrehen,schwingen, schleudern, hastas, Cic.: iaculum in hostem, Verg.: hastam alci, Val. Flacc.: telum ad tempora, Verg.: fulmina, Verg.: glaebas, Ov. – poet., aquosam hiemem, des Sturmes Erguß herabschleudern (Voß), Verg. – bildl., curvum sermone rotato enthymema, Iuven. 6, 449: u. so acutissimum συλλογισμον prope ad vim dialecticorum, Schol. Bob. ad Cic. Sull. 3, 10. p. 360, 3 B. – d) drehend bewirken, etwas drehen, orbem, Verg.: spumas, peitschen, Verg.: pulverem, aufwirbeln, Lucan.: sibila, aufzischen, Prop.: torquet medios nox umida cursus, hat die Hälfte ihrer Bahn vollendet, Verg. – II) prägn.: A) sich umwerfen, tegumen immane, Verg. Aen. 7, 666. – B) verdrehen, verzerren, verrenken 1) im allg.: a) eig.: ora torquebit amaror, Verg.: vultus mutantur, ora torquentur, Cic.: oculum, Cic.: articulorum se ipsos torquentium sonus (Knacken, Krachen), Sen. – b) übtr., verdrehen, verbo ac litterā ius omne torqueri, Cic. Caecin. 77. (Kayser u. Müller intorqueri). – 2) insbes., auf der Folter die Glieder verdrehen, foltern, auf die Folter spannen, a) eig., Cic. u.a.: torquetor, er soll gefoltert werden, Sen. rhet.: servum in caput domini, ICt.: Aeacus torquet umbras, stellt ein peinliches Verhör an mit usw., Iuven. 1, 9. – b) übtr.: α) übh.: alqm mero, einen auf die Weinfolter bringen (einem brav zutrinken, um ihn auszuforschen), Hor.: torqueatur vita Sullae, man foltere des Sulla Wandel, d.i. man untersuche ihn genau, Cic. – β) martern, plagen, quälen, beunruhigen, alqm, Cic.: convivam fame, Phaedr.: libidines te torquent, Cic.: nos supplicationes torserunt, Cael. b. Cic.: dies noctesque torqueor, Cic.: stulti malorum memoriā torquentur, Cic.: quā quidem exspectatione torqueor, Cic. ep.: sollicitudine, paenitentiā, poenarum omnium exspectatione torquetur mens, Quint.: sin animos suos in earum rerum, quae in veniri non poterant, inquisitione torquerent, Lact.: torqueor m. folg. quod (weil, daß), torqueor, quod discipulum optimae spei amisisti, Plin. ep. 7, 30, 1: m. folg. Acc. u. Infin., necesse est torqueri tam iniqua praemia fortunam persolvere, Sen. de tranqu. anim. 16, 1: mit folg. ne u. Konj., Ov. her. 9, 36 u. am.2, 5, 53. – / Parag. Infin. Präs. Pass. torquerier, Hor. sat. 2, 8, 67. Prop. 3, 6, 39. – 1. Supin. auch torsum, nach Prisc. 9, 52 (vgl. detorqueo a.E.).

    lateinisch-deutsches > torqueo

  • 11 herumdrehen

    herumdrehen, versare (wenden u. drehen, bald auf die eine, bald auf die andere Seite, auch im Kreise, z.B. ein Stück Fleisch [über dem Feuer am Bratspieß], einen Kreisel). – circumagere (sowohl auf die andere Seite ganz herum als auch im Kreise, z.B. equum ab rapido cursu circumagere). – vertere (wenden = umwenden, umkehren, auch bildl., z.B. das Verhältnis, rationem). – convertere (um und um wenden, umkehren, u. mit Angabe des Zielpunktes = umdrehend wohin richten, wenden, bewegen, dah. mit folg. ad od. in m. Akk.). – circumvertere (rings umdrehen, umwenden, umkehren). – intorquere (drehend nach einer Seite hinbewegen, z.B. oculos ad alqd), – contorquere (drehend ganz herumbewegen, herumschwingen etc.). – retorquere (rückwärts, nach hinten drehen, z.B. oculos ad alqd). sich herumdrehen, se convertere. versari od. se versare. circumagi od. se circumagere (sich im Kreise herumbewegen; alle von Pers. u. Dingen). – se circumvertere (sich ganz h., v. Pers.). – circumferri. circumverti (sich ganz oder rings h., nur von Dingen, wie von Rädern, den Himmelskörpern). – signa convertere (die Feldzeichen herumdrehen = kehrt machen, v. Soldaten im Kampfe). – sich im Kreise h., in orbem circumagi od. se circumagere; orbiculatim od. in orbem rotari (sich im Kreise wie ein Rad herumschwingen): sich um etwas h., se convertere et torquere circum alqd; ambire alqd; versari, volvi, ferri circa alqd. – sich nach jmd. h., se convertere ad alqm; corpus od. se circumagere ad alqm: sich mit dem Kopfe h. nach etc., caput od. cervicem convertere ad etc.

    deutsch-lateinisches > herumdrehen

  • 12 subeo

    sub-eo, iī, itum, īre, I) unter oder unten in etw. gehen, -kommen, -treten, sich ducken, kriechen, sich schmiegen, tauchen, 1) eig.: a) übh.: α) mit Praepp.: subit oras hasta per imas clipei, Verg. – β) m. Dat.: dumis, Sil.: luco, Verg. – als Träger, ingenti feretro, Verg.: subtemen, quod subit stamini, Verg. – γ) m. Acc.: virgulta, aquam, Curt.: paludem, aquas, Ov.: laterbras, Ov.: cavum, Hor.: operta telluris, Verg. – inter annos XIV tectum non subisse, Caes.: u. so tecta, Quint.: u. Ov.: mucronem, dem Schwerte unterlaufen, Verg. (vgl. im Bilde, omnia tela intenta in patriam, Cic.). – als Träger, iugum, sich (als Gespann) unter das J. schmiegen, Plin. (vgl. im Bilde, iagum imperii rigidā cervice, Curt.): ebenso currum, Verg.: onus dorso gravius, Hor. (vgl. im Bilde, onus subire et perferre, Ggstz. horrere, Hor.): verbera saeva, Ov.: und (im Bilde) vel contumeliarum verbera, Cic. – δ) absol.: umeris subibo, will mich unterbücken, Verg.: ille astu subit, bückt sich mit List, Verg. – als Träger, aura, subito, hebe mich auf, trage mich, Ov. – b) im obszönen Sinne: α) m. Dat.: liquido deo, Prop. – β) m. Acc.: iuvenes, Iuven. – 2) übtr., sich einer Sache (wie einer Last) unterziehen, etw. (wie eine Last) auf sich nehmen, über sich ergehen lassen, sich gefallen lassen, quamvis carnificinam, Cic.: quemque casum, Cic.: subitum casum,
    ————
    Caes.: condiciones, Tac.: parem cum ceteris condicionem fortunae, Cic.: summae crudelitatis famam, Cic.: poterisne eius orationis subire invidiam? Cic.: pro amico periculum aut invidiam, Cic.: vim atque iniuriam, Cic.: inimicitias, Cic.: iudicium, sich dem G. stellen, Liv.: iudicium multitudinis imperitae, Cic.: labores, Cic.: postremo ipsam mortem, Lact.: mortem aequo od. iniquo animo, Lact.: molem curae sponte, Plin. pan.: odium alcis, Cic.: offensionem, Cic.: non modo offensas, verum etiam simultates pro alqo aequo animo, Plin. ep. (u. so quantas contentiones, quantas etiam offensas subierimus, Plin. ep.): aut periculosas inimicitias aut infamiam sempiternam, Cic.: infamiae maculam, Iustin.: civitatis onus, Liv.: dupli poenam, Cic.: legis poenam, Nep.: minus sermonis subissem, Cic.: sub. maximas rei publicae tempestates, Cic.: subeunda dimicatio (sc. capitis) totiens, quot coniurati superessent, Liv.: auspicum verba, Tac.: subeundus usus omnium, es müssen praktische Erfahrungen in allem gemacht werden, Cic. de or. 1, 157 Piderit (wo Friedrich subeundus visus hominum, man muß den Menschen unter die Augen treten): procellarum incerta subeuntur, Augustin. serm. 351, 12 extr.
    II) nahend herangehen, A) an einen Punkt herangehen, herankommen, heranrücken, nach oben = aufrücken, aufsteigen, emporsteigen, 1) eig.: a)
    ————
    übh.: α) m. Praepp.: sub falas, Plaut.: sub orbem solis, vor die Sonne treten (v. Monde), Liv. – in latebras, Ov.: in adversum, Liv.: in adversos montes, Liv. – ad montes, ad vallum, ad urbem, Liv. – aqua subit in caelum, Plin. – β) m. Dat.: muro, Verg.: portu Chaonio, Verg. – γ) mit Acc.: collem, Hirt. b.G.: muros, Liv.: Anxur impositum saxis, Hor.: medium orbem, sich nahen (v. der Nacht), Verg.: terram, hinter die Erde treten (v. Monde), Curt.: aqua subit altitudinem exortus sui, steigt hinan, Plin. – poet., eine Person angehen, precibus tonantem, Stat.: u. so subit illa minantem, Stat. – feindlich = angreifen, Herbesum, Verg. – δ) absol.: pone subit coniunx, hinter mir wandelt, Verg.: subit ipse meumque explet opus, Ov.: quae (aqua) subire potuerit, aufsteigen, Plin. – v. Gewächsen usw. = aufgehen, aufsprossen, ne subeant herbae, Verg.: altera barba subit, Mart. – b) nach und nach-, langsam-, unvermerkt herangehen, sich heranschleichen, sich einschleichen, α) m. Acc.: thalamos pudicos, Ov.: furtim lumina fessa (vom Schlafe), Ov. – β) absol.: acrius illa (puella) subit, Prop.: an subit (amor), Ov. – im guten Sinne, venae subeunt, zeigen sich weniger aufgeregt, Cels. – c) v. Gewässern = an od. unter einen Ort dicht herantreten, einen Ort bespülen, ubi maxime montes Crotonenses Trasumennus subit, Liv.: ea (litora) subit ac circumluit pelagus, Mela: subit tum
    ————
    ripam mare, Mela: hinc simul mare, quod Ciliciam subit, Curt.: radices eius (petrae) Indus amnis subit, Curt. – d) v. Örtl., sich erheben, quā vero ipsa (regio) subit ad Medos, Plin. 6, 115. – 2) übtr.: a) übh., unter etwas od. jmd. kommen, α) m. sub u. Akk.: omnes sententiae vorbaque omnia, quae sunt cuiusque generis maxime illustria, sub acumen stili subeant et succedant necesse est, Cic. de or. 1, 151. – β) mit Acc.: clarum subit Alba Latinum, kommt unter L. (= unter die Herrschaft des L.), Ov. – b) zu einer Tätigkeit herangehen, sich einer Sache unterziehen, etw. übernehmen, α) m. Acc.: invicem proelium, Liv. – β) (poet.) m. Infin.: tela pellere, Stat.: torquere carinam, Claud. – γ) absol.: velut imperio aut ratione per vices subeunt (elephanti), treten ein, lösen sich (im Angriff) ab, Plin. 8, 23. – c) v. Zuständen = jmd. überkommen, ankommen, überfallen, befallen, erfassen, ergreifen, beschleichen, α) m. Dat.: subeunt mihi fastidia cunctarum, Ov.: ne subeant animo taedia iusta tuo, Ov. – β) m. Acc.: sera paenitentia subiit regem, Curt.: subit me fragilitatis humanae miseratio, Plin. ep.: horror animum subit, quotiens recordor feralem introitum, Tac. – γ) m. folg. Infin., subit ira cadentem ulcisci patriam, Verg. Aen. 2, 575. – δ) absol., sich einstellen, eintreten, subeunt morbi tristisque senectus et labor, Verg. georg. 3, 67. – d) v. Gedanken usw. = jmd. überkommen, beschlei-
    ————
    chen = einfallen, in den Sinn-, in die Gedanken kommen, α) m. Dat.: subeant animo Latmia saxa tuo, Ov.: subituram vobis aliquando germanitatis memoriam, Liv.: m. folg. Infin., quae quotiens spectas subeat tibi dicere forsan ›quam procul a nobis Naso sodalis abest‹! Ov. – β) m. Acc.: subit animum regis memoria oraculo editae sortis, Curt.: subibat animos Parmenionis quoque fortuna, Curt.: mentem patriae subiit pietatis imago, Verg.: mit folg. Acc. u. Infin., quo in tractatu subit mentem non fuisse tum auctoritatem maculoso marmori, Plin.: cogitatio animum subiit indignum esse etc., Liv.: subibat inter haec animum LXXX fratres suos eodem die ab Ocho trucidatos, Curt.: quosdam misera subit cogitatio laborasse ipsos in titulum sepulcri, Sen. – m. folg. ut u. Konj., subit me (beschleicht mich) cura, ut quae tibi dicantur te digna sint, Plin. hist. nat. praef. § 11. – m. folg. indir. Fragesatz, subit deinde cogitatio animum, qui belli casus, quam incertus fortunae eventus communisque Mars belli sit, Liv.: mentem subit, quo praemia facto pararis, Ov. – γ) absol.: personae subeunt, Quint.: subiit cari genitoris imago, Ov. – m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., subiret cogitatio iam illa momento horae arsura, Liv.: subiit recordatio (es drängt sich mir die E. auf) egisse me iuvenem aeque in quadruplici, Plin. ep.: subit hanc arcana profanā detexisse manu, Ov.: subit antiquitatem mirari, Plin. – m. folg.
    ————
    Fragesatz, quid sim fuerimque subit, Ov.
    B) unmittelbar nach jmd. od. etw. herangehen, an jmds. od. einer Sache Stelle treten, für jmd. od. etw. eintreten, jmd. ablösen, auf jmd. od. etw. folgen, 1) eig.: α) m. Dat.: primae legioni tertia, dexterae alae sinistra subiit, Liv. – β) m. Acc.: furcas subiere columnae, Ov. – 2) übtr.: α) m. in u. Akk.: fugere pudor verumque fidesque; in eorum subiere locum fraudes etc., Ov. – β) absol.: pulchra subit facies, Ov.: subiit argentea proles, Ov. – Perf. subivit, Ov. fast. 1, 314. Stat. silv. 2, 1, 155. Apul. met. 4, 15: subivimus, Claud. imp. bei Tac. ann. 11, 24 Ritter (Halm u. Nipp. subiimus). Vgl. Georges Lexikon der lat. Wortformen S. 660.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > subeo

  • 13 torqueo

    torqueo, torsī, tortum, ēre (altind. tarkъš, griech. ἄτρακτος, Spindel, ahd. drāhsil, Drechsler), drehen, I) drehen = wenden, winden, umdrehen, 1) im allg.: a) eig.: cervices oculosque, Cic.: terra circum axem se torquet, Cic.: alqd in orbem, Cic.: collum alci, einem den Hals etwas umdrehen (eine Art Zwangsmittel), Liv.: ora equi frenis, lenken, Ov.: laqueum, ICt.: oculos ad alqd, Verg.: vestigia ad sonitum, Verg.: aurem ab obscenis sermonibus, Hor.: capillos ferro, kräuseln, Ov.: aquas remis, Ov.: stamina digitis od. pollice, spinnen, Ov. her. 9, 79 u. met. 12, 475 (vgl. ducit inops tremulā stamina torta manu, Tibull. 1, 6, 78): und so pollice fusos, Ps. Albinov. eleg. 2, 73: fusos, Plin. 28, 28: tenui praegnantem stamine fusum, Iuven. 2, 55: fila, Sen. ep. 90, 20: serica fila per cannas leves, Sidon. carm. 22, 200: aurea pensa (v. den Parzen), Petron. 29, 6 (vgl. Apul. de mund. 38): ad torquenda in alveolis fusa vertantur, Hieron. epist. 130, 15. – b) übtr., drehen, wenden, lenken, navem, Titin. com. fr.: naturam huc et illuc torquere ac flectere, Cic.: imbecillitatem animorum, Cic.: orationem aliquo, Cic.: omnia ad commodum suae causae, Cic.: bella, Verg. – 2) insbes.: a) fortdrehen, wälzen, saxa, Verg.: tignum, Hor. – b) im Kreise herumdrehen, winden, anguis tortus, Verg.: vestis circum brachia torta, Tac. – dah. c) beim Schleudern herumdrehen,
    ————
    schwingen, schleudern, hastas, Cic.: iaculum in hostem, Verg.: hastam alci, Val. Flacc.: telum ad tempora, Verg.: fulmina, Verg.: glaebas, Ov. – poet., aquosam hiemem, des Sturmes Erguß herabschleudern (Voß), Verg. – bildl., curvum sermone rotato enthymema, Iuven. 6, 449: u. so acutissimum συλλογισμον prope ad vim dialecticorum, Schol. Bob. ad Cic. Sull. 3, 10. p. 360, 3 B. – d) drehend bewirken, etwas drehen, orbem, Verg.: spumas, peitschen, Verg.: pulverem, aufwirbeln, Lucan.: sibila, aufzischen, Prop.: torquet medios nox umida cursus, hat die Hälfte ihrer Bahn vollendet, Verg. – II) prägn.: A) sich umwerfen, tegumen immane, Verg. Aen. 7, 666. – B) verdrehen, verzerren, verrenken 1) im allg.: a) eig.: ora torquebit amaror, Verg.: vultus mutantur, ora torquentur, Cic.: oculum, Cic.: articulorum se ipsos torquentium sonus (Knacken, Krachen), Sen. – b) übtr., verdrehen, verbo ac litterā ius omne torqueri, Cic. Caecin. 77. (Kayser u. Müller intorqueri). – 2) insbes., auf der Folter die Glieder verdrehen, foltern, auf die Folter spannen, a) eig., Cic. u.a.: torquetor, er soll gefoltert werden, Sen. rhet.: servum in caput domini, ICt.: Aeacus torquet umbras, stellt ein peinliches Verhör an mit usw., Iuven. 1, 9. – b) übtr.: α) übh.: alqm mero, einen auf die Weinfolter bringen (einem brav zutrinken, um ihn auszuforschen), Hor.: torqueatur vita Sullae, man
    ————
    foltere des Sulla Wandel, d.i. man untersuche ihn genau, Cic. – β) martern, plagen, quälen, beunruhigen, alqm, Cic.: convivam fame, Phaedr.: libidines te torquent, Cic.: nos supplicationes torserunt, Cael. b. Cic.: dies noctesque torqueor, Cic.: stulti malorum memoriā torquentur, Cic.: quā quidem exspectatione torqueor, Cic. ep.: sollicitudine, paenitentiā, poenarum omnium exspectatione torquetur mens, Quint.: sin animos suos in earum rerum, quae in veniri non poterant, inquisitione torquerent, Lact.: torqueor m. folg. quod (weil, daß), torqueor, quod discipulum optimae spei amisisti, Plin. ep. 7, 30, 1: m. folg. Acc. u. Infin., necesse est torqueri tam iniqua praemia fortunam persolvere, Sen. de tranqu. anim. 16, 1: mit folg. ne u. Konj., Ov. her. 9, 36 u. am.2, 5, 53. – Parag. Infin. Präs. Pass. torquerier, Hor. sat. 2, 8, 67. Prop. 3, 6, 39. – 1. Supin. auch torsum, nach Prisc. 9, 52 (vgl. detorqueo a.E.).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > torqueo

  • 14 Круг

    - circus; circulus; orbis; rota; ambitus; anus; circuitus; gyrus; cyclus;

    • Полярный круг - Circulus (Terminus) Polaris;

    • описывать круг - torquere orbem;

    • порочный круг - petitio principii, circulatio, probati circularis, vitiosus verborum circuitus, vitiosa verborum circuitio, argumentum vitiosum, agrumentatio speciosa or captiosa;

    • начертить круг - circulum describere; orbem exarare;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Круг

  • 15 torqueo

    torsī, tortum, torquēre
    1) поворачивать ( alicui collum L); направлять, обращать (oculos ad aliquid V)
    t. sonum rhH.менять тон
    2) заворачивать, обёртывать ( vestem circum bracchia T)
    3)
    se t. — вращаться ( circum axem C)
    б) ворочать, катить ( saxa V)
    5)
    а) крутить, скручивать, прясть (stamĭna pollĭce O; aurea pensa Pt — см. pensum 2.)
    t. orbes O — извиваться кольцами, клубиться (о змее), но тж.
    б) завивать ( capillos ferro O); вить, свивать
    6) сгибать, гнуть ( taxos in arcūs V); кривить, искривлять ( ora V)
    7) скручивать члены, истязать, пытать, мучить (aliquem eculeo C; corpus suum Sen)
    8) терзать, мучить, беспокоить ( memoriā malorum torqueri C)
    et ventūro torquetur et praeterĭto Sen — его тревожит как будущее, так и прошлое
    9)
    а) подвергать испытанию, испытывать ( aliquem mero H)
    aquas remis t. O — пенить, т. е. рассекать вёслами воды
    11) искажать, извращать ( jus omne C)
    12) метать, бросать с размаху (jaculum in hostem V, O; fulmĭna V). — см. тж. tortus I

    Латинско-русский словарь > torqueo

  • 16 winden

    winden, torquere (drehen, drehend gestalten, z.B. funem). – nectere (flechten, z.B. coronam). – facere (machen übh., z.B. sertum). – auf etw. w., trochleā tollere in alqd (mit der Winde auf etwas heben); involvere alci rei (auf etwas obendrauf wälzen, wickeln). – um etwas w., s. herumwickeln. – etwas (mit der Winde) in die Höhe w., trochleā tollere od. elevare: jmdm. etwas aus den Händen w., alci alqd de od. e manibus extorquere. sich winden, curvari. se curvare. incurvari (sich krümmen, v. Dingen; inc. auch vor Schmerz, von den Gliedern); se versare (sich wälzen vor Schmerz, v. Menschen): sich an den Bäumen in die Höhe w., arboribus se circumvolvere. – kreisförmig gewunden, in orbem circumactus (z.B. cochlea).

    deutsch-lateinisches > winden

  • 17 Вертеться

    - se torquere; se versare; se circumagere; in orbem circumagi; se gyrare; gyros ducere; volvere;

    • перестань здесь вертеться, иди на место - desine te huc et illuc versare, abi alio;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Вертеться

  • 18 subeo

    sŭb-ĕo, ĭi, ĭtum, īre ( perf. subīvit, Ov. F. 1, 314; Stat. S. 2, 1, 155: subivimus, Claud. ap. Tac. A. 11, 24 dub.), v. n. and a., to come or go under any thing; to come or go up to, to approach, draw near, advance or proceed to a place; to come or go on; to follow, succeed; to go down, sink; to come up, spring up (cf. succedo).
    I.
    Neutr.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    subire sub falas,

    Plaut. Most. 2, 1, 10:

    in nemoris latebras,

    Ov. M. 4, 601; cf.: in aliquem locum, to enter, Auct. B. Alex. 74, 4:

    in adversum Romani subiere,

    Liv. 1, 12, 1:

    in adversos montes,

    id. 41, 18, 11:

    testudine factā subeunt,

    advance, Caes. B. G. 7, 85, 7:

    Albani subiere ad montes,

    Liv. 1, 28, 5:

    subire ad portam castrorum,

    id. 34, 16, 2; cf.:

    ad urbem subeunt,

    id. 31, 45, 4; 39, 27, 10; 36, 19, 1; and:

    subeundum erat ad hostes,

    id. 2, 31, 4:

    ad tecta subibant,

    Verg. A. 8, 359.—With dat.:

    muro subibant,

    Verg. A. 7, 161; so,

    muro,

    id. ib. 9, 371:

    portu Chaonio (with accedere urbem),

    id. ib. 3, 292:

    luco,

    id. ib. 8, 125:

    dumis,

    Sil. 5, 283:

    ingenti feretro,

    Verg. A. 6, 222:

    age cervici inponere nostrae: Ipse subibo umeris,

    id. ib. 2, 708:

    per vices subeunt elephanti,

    Plin. 8, 7, 7, § 23:

    pone subit conjux,

    follows, Verg. A. 2, 725; so Val. Fl. 4, 197; cf.:

    dexterae alae sinistra subiit,

    Liv. 27, 2, 7:

    subeuntis alii aliis in custodiam,

    id. 25, 37, 6; and:

    subiit argentea proles,

    Ov. M. 1, 114:

    subit ipse meumque Explet opus,

    succeeds me, takes my place, id. ib. 3, 648:

    Volscus saxa objacentia pedibus ingerit in subeuntes,

    climbing, Liv. 2, 65, 4:

    vel eodem amne vel Euphrate subire eos posse,

    i. e. sail up stream, Curt. 9, 10, 3; cf.:

    adverso amne Babylona subituros,

    id. 10, 1, 16.—
    b.
    Of things:

    stamen a stando: subtemen, quod subit stamini,

    Varr. L. L. 5, § 113 Müll.:

    cum luna sub orbem solis subisset,

    Liv. 37, 4, 4:

    tertio die mixtum flumini subibat mare,

    Curt. 9, 9, 7:

    venae nonnumquam incipiente febre subeunt,

    the pulse sinks, Cels. 3, 6 med.:

    subeunt herbae,

    come up, spring up, Verg. G. 1, 180; so,

    barba,

    i. e. sprouts, grows, Mart. 7, 83, 2:

    subisse aquam in caelum,

    Plin. 31, 3, 21, § 32.—
    2.
    In partic., to come on secretly, to advance or approach stealthily, to steal upon, steal into ( poet.), Prop. 1, 9, 26; Ov. Am. 1, 2, 6; id. A. A. 1, 742.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to come in, succeed, take place; to enter stealthily, come secretly or by degrees: in quarum locum subierunt inquilinae impietas, perfidia, impudentia, Varr. ap. Non. 403, 27:

    fugere pudor verumque fidesque: In quorum subiere locum fraudesque dolique,

    Ov. M. 1, 130:

    pulchra subit facies,

    id. ib. 14, 827:

    subit ecce priori Causa recens,

    id. ib. 3, 259:

    an subit (amor) et tacitā callidus arte nocet?

    id. Am. 1, 2, 6: subeunt morbi [p. 1775] tristisque senectus, Verg. G. 3, 67:

    namque graves morbi subeunt segnisque senectus,

    Nemes. Cyn. 117; cf.:

    duo pariter subierunt incommoda,

    arise, come up, Quint. 5, 10, 100:

    ne subeant animo taedia justa tuo,

    Ov. P. 4, 15, 30:

    regio, quā vero ipsa subit ad Medos,

    approaches, Plin. 6, 26, 29, § 115. —
    2.
    In partic., to come into the mind, to occur, suggest itself:

    omnes sententiae verbaque omnia sub acumen stili subeant et succedant necesse est,

    Cic. de Or. 1, 34, 151:

    cum in loca aliqua post tempus reversi sumus, quae in his fecerimus, reminiscimur personaeque subeunt,

    Quint. 11, 2, 17:

    cum subeant audita aut cognita nobis,

    Ov. M. 15, 307:

    subit umbra,

    id. ib. 12, 591:

    subeunt illi fratresque parensque,

    id. ib. 11. 542:

    subiit cari genitoris imago... subiit deserta Creusa Et direpta domus et parvi casus Iuli,

    Verg. A. 2, 560 sq.; Tac. A. 1, 13:

    subeant animo Latmia saxa tuo,

    Ov. H. 18, 62:

    ne subeant animo taedia,

    id. P. 4, 15, 30:

    quantum subire animo sustinueris, tantum tecum auferas,

    to grasp with the mind, Val. Max. 3, 3, ext. 7.—
    (β).
    Subit, with subj. - or rel.-clause ( poet. and in postAug. prose), Ov. M. 2, 755:

    quo magis ac magis admirari subit,

    Plin. 12, prooem. § 2;

    35, 7, 31, § 49: misereri sortis humanae subit,

    id. 25, 3, 7, § 23:

    quid sim, quid fuerimque subit,

    Ov. Tr. 3, 8, 38.
    II.
    Act.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen., to come or go under, to enter; to submit to; to approach, etc.:

    exercitatissimi in armis, qui inter annos XIV. tectum non subissent,

    had not come under a roof, Caes. B. G. 1, 36:

    tecta,

    Quint. 2, 16, 6; Ov. M. 6, 669:

    jam subeunt Triviae lucos atque aurea tecta,

    Verg. A. 6, 13:

    limina victor Alcides subiit,

    id. ib. 8, 363:

    domos,

    Ov. M. 1, 121:

    penates,

    id. ib. 5, 650:

    macra cavum repetes artum, quem macra subisti,

    Hor. Ep. 1, 7, 33:

    cum novies subiere paludem,

    had plunged under, Ov. M. 15, 358; id. F. 1, 314:

    et juncti currum dominae subiere leones,

    Verg. A. 3, 313:

    leones jugum subeant,

    Plin. 10, 45, 62, § 128:

    asellus gravius dorso subiit onus,

    i. e. submits to, receives, Hor. S. 1, 9, 21:

    subire iniquissimum locum,

    Caes. B. G. 2, 27: iniquum locum, Auct. B. Alex. 76, 2; id. B. Hisp. 24, 3:

    collem,

    to go up, mount, climb, scale, Hirt. B. G. 8, 15:

    consules utrimque aciem subeuntium jam muros adgrediuntur,

    Liv. 7, 12, 3:

    muros,

    id. 27, 18:

    impositum saxis Anxur,

    Hor. S. 1, 5, 25:

    si subeuntur prospera castra,

    Juv. 16, 2 et saep.:

    perfurit, Fadumque Herbesumque subit,

    comes up to, attacks, assails, Verg. A. 9, 344; cf.:

    interim fallendus est judex et variis artibus subeundus,

    Quint. 4, 5, 5:

    precibus commota Tonantem Juno subit,

    approaches, Stat. Th. 9, 510:

    subit ille minantem,

    id. ib. 8, 84:

    Aeneae mucronem,

    Verg. A. 10, 798:

    qui procul hostium conspectu subibant aquam,

    Curt. 4, 13, 10:

    Hispo subit juvenes, i. e. paedicat,

    Juv. 2, 50.—
    b.
    Of things:

    umbra subit terras,

    Ov. M. 11, 61:

    quos (lucos) aquae subeunt et aurae,

    enter, Hor. C. 3, 4, 8:

    montes Trasimenus,

    Liv. 22, 4, 2:

    litora pelagus, Mel. praef. 2: mare quod Ciliciam subit,

    Curt. 7, 3, 19:

    radices (petrae) Indus amnis subit,

    id. 8, 11, 7:

    clarus subit Alba Latinum,

    succeeds, Ov. M. 14, 612 (al. clarus subit ecce Latinum Epytus); cf. id. ib. 1, 114:

    furcas subiere columnae,

    come into the place of, succeed, id. ib. 8, 700:

    aqua subit altitudinem exortus sui,

    rises to, reaches, Plin. 31, 6, 31, § 57:

    lunamque deficere cum aut terram subiret aut sole premeretur,

    Curt. 4, 10, 5.—
    2.
    In partic., to approach secretly, to steal upon or into (cf. supra, I. A. 2.):

    multi Nomine divorum thalamos subiere pudicos,

    Ov. M. 3, 282:

    subit furtim lumina fessa sopor,

    id. H. 19, 56.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen. (very rare):

    sera deinde poenitentia subiit regem,

    came upon, overtook, Curt. 3, 2, 19.—
    2.
    In partic.
    a.
    To come into, enter, occur to one's mind (cf. supra, I. B. 2.):

    deinde cogitatio animum subiit, indignum esse, etc.,

    Liv. 36, 20:

    ut beneficiorum memoria subiret animos patrum,

    id. 37, 49, 3:

    spes animum subibat deflagrare iras vestras posse,

    id. 40, 8, 9:

    otiosum animum aliae cogitationes,

    Quint. 11, 2, 33:

    majora intellectu animos non subibunt,

    id. 1, 2, 28:

    mentem subit, quo praemia facto, etc.,

    Ov. M. 12, 472; 7, 170:

    subit ergo regem verecundia,

    Curt. 5, 2, 15:

    me recordantem miseratio,

    Plin. Ep. 3, 7, 10: feminas voluptas, id. Pan. 22, 3:

    horum cogitatio subibat exercitum,

    Curt. 7, 1, 4.—
    b.
    To follow in speech, interrupt, answer (post - class. and rare):

    dicturum plura parentem Voce subis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 352:

    subit ille loquentem talibus,

    id. Cons. Mall. Theod. 173; id. Rapt. Pros. 3, 133.—
    c.
    (The figure taken from stooping under a load, under blows, etc.) To subject one's self to, take upon one's self an evil; to undergo, submit to, sustain, endure, suffer it (class.;

    a favorite expression of Cic.): omnes terrores periculaque omnia succurram atque subibo,

    Cic. Rosc. Am. 11, 31:

    omnia tela intenta in patriam subire atque excipere,

    id. Prov. Cons. 9, 23; cf.:

    quis est non ultro appetendus, subeundus, excipiendus dolor?

    id. Tusc. 2, 5, 14:

    subire vim atque injuriam,

    id. Prov. Cons. 17, 41:

    inimicitiae sunt: subeantur,

    id. Verr. 2, 5, 71, § 182:

    maximas rei publicae tempestates,

    id. Mur. 2, 4:

    invidiam, pericula, tempestates,

    id. Fam. 15, 4, 12:

    nefarias libidinum contumelias turpitudinesque,

    id. Pis. 35, 86:

    potentiam, victoriam,

    id. Fam. 6, 1, 6:

    contumeliarum verbera,

    id. Rep. 1, 5, 9:

    majora Verbera,

    Hor. S. 1, 3, 120:

    non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae condicionem,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    fortunam,

    id. Fam. 14, 5, 1:

    judicium multitudinis imperitae,

    id. Fl. 1, 2:

    odium eorum,

    id. Att. 11, 17, 2:

    usum omnium,

    id. de Or. 1, 34, 157:

    aliquid invidiae aut criminis,

    id. N. D. 3, 1, 3:

    quemque casum,

    id. Att. 8, 1, 3:

    quamvis carnificinam,

    id. Tusc. 5, 27, 78:

    dupli poenam,

    id. Off. 3, 16, 65:

    legis vim,

    id. Caecin. 34, 100:

    summae crudelitatis famam,

    id. Cat. 4, 6, 12; cf.:

    minus sermonis,

    id. Att. 11, 6, 2:

    poenam exsilii,

    Val. Max. 6, 5, 3:

    simultates,

    Plin. Ep. 2, 18, 5:

    offensas,

    id. ib. 13, 9, 26:

    periculum,

    Vulg. 2 Macc. 11, 7:

    jam tum peregrinos ritus novā subeunte fortunā,

    Curt. 4, 6, 29. —With inf., to attempt, try, undertake:

    adversa tela pellere,

    Stat. S. 5, 2, 105:

    clavum torquere,

    Claud. Cons. Mall. Theod. 46.— Hence, sŭbĭtus, a, um, P. a., that has come on suddenly or unexpectedly, i. e. sudden, unexpected (freq. and class.; cf.:

    repens, improvisus): res subita,

    Plaut. Curc. 2, 3, 23:

    in rebus tam subitis,

    Cic. Fam. 10, 16, 2:

    maris subita tempestas,

    id. Tusc. 3, 22, 52:

    subita et improvisa formido,

    id. Prov. Cons. 18, 43:

    laetitia, etc.,

    Auct. Her. 1, 8, 13:

    subita pugna, non praeparata,

    Quint. 7, 1, 35:

    ut sunt Gallorum subita et repentina consilia,

    Caes. B. G. 3, 8:

    novae rei ac subitae admiratio,

    Liv. 2, 2:

    bellum,

    Caes. B. G. 3, 7:

    incursiones hostium,

    Hirt. B. G. 8, 11:

    ministeria belli,

    Liv. 4, 27:

    imbres,

    Lucr. 5, 216:

    vis,

    id. 1, 286; 4, 1210:

    res,

    id. 6, 1282:

    mors,

    Quint. 7, 2, 14:

    casus,

    id. 10, 3, 3; Suet. Aug. 73:

    tristia,

    Val. Max. 1, 6, 12:

    silentium,

    Quint. 12, 5, 3: miles, hastily collected (opp. vetus expertusque;

    syn. subitarius),

    Tac. H. 4, 76; cf.:

    aqua mulsa subita ac recens (opp. inveterata),

    Plin. 22, 24, 51, § 110: imagines non subitae, not newly sprung up, i. e. old, ancient, Plin. Ep. 8, 10, 3:

    homo,

    rash, Cic. Pis. Fragm. 5: clivi, sudden, i. e. steep, Stat. Th. 6, 258.—Esp., = subito (post-Aug.):

    non percussor ille subitus erumpet?

    Quint. 6, 2, 31; so,

    manūs dux Trapezuntem subitus irrupit,

    Tac. H. 3, 47:

    subitum inopinatumque venisse,

    Plin. Ep. 1, 13, 3:

    evadere,

    Flor. 4, 2, 59.—
    2.
    As subst.: sŭbĭtum, i. n., a sudden or unexpected thing, a sudden occurrence, etc.:

    Lesbonicum foras evocate: ita subitum'st, propere eum conventum volo,

    Plaut. Trin. 5, 2, 51; cf.:

    subitum est ei remigrare,

    Cic. Fam. 13, 2:

    si tibi subiti nihil est,

    Plaut. Pers. 4, 4, 36:

    in subito,

    Plin. 7, 44, 45, § 143.—In plur.:

    ut subitis ex tempore occurrant,

    Quint. 10, 7, 30; cf.:

    etiam fortes viros subitis terreri,

    Tac. A. 15, 59:

    quamvis non deficeretur ad subita extemporali facultate,

    Suet. Aug. 84:

    si repentina ac subita dominantur,

    Sen. Ep. 16, 6: sive meditata sive subita proferret, whether he spoke after deliberation or off-hand, Plin. Ep. 1, 16, 2.—With gen.:

    ad subita rerum,

    Liv. 9, 43:

    ad subita belli,

    id. 6, 32; 25, 15, 20; Flor. 1, 1, 11.—
    b.
    Adverb., suddenly, unexpectedly:

    per subitum erumpit clamor,

    Sil. 10, 505; so,

    per subitum,

    id. 7, 594; 8, 628; 12, 654; 14, 330; 15, 145;

    15, 404: in subitum,

    id. 7, 527: ad subitum, Cassiod. Var. praef. med. —Hence, adv.: sŭbĭtō, suddenly, unexpectedly (freq. and class.; cf.: repente, extemplo, ilico): ut subito, ut propere, ut valide tonuit! Plaut. Am. 5, 1, 10; cf. id. Curc. 2, 3, 4:

    nova res subito mihi haec objecta est,

    id. Ps. 2, 2, 7:

    ita abripuit repente sese subito,

    id. Mil. 2, 2, 21:

    subito tanta te impendent mala,

    Ter. Phorm. 1, 4, 2:

    cum tot bella subito atque improviso nascantur,

    Cic. Font. 19, 42:

    ex oculis subito fugit,

    Verg. G. 4, 499:

    cum subito ecce,

    Cic. Caecin. 10, 30:

    ut subito nostras Hymen cantatus ad aures Venit,

    Ov. H. 12, 137; Curt. 9, 9, 19:

    subito deficere,

    Quint. 7, 2, 14:

    quod serenā nocte subito candens et plena luna defecisset,

    Cic. Rep. 1, 15, 23:

    tantus subito timor omnem exercitum occupavit,

    Caes. B. G. 1, 39:

    subito opprimi,

    Liv. 41, 3:

    si vespertinus subito te oppresserit hospes,

    Hor. S. 2, 4, 17 et. saep.:

    subito dicere,

    without preparation, extempore, Cic. de Or. 1, 33, 150:

    quod vox et gestus subito sumi non potest,

    id. ib. 1, 59, 252:

    neque potest quisquam nostrum subito fingi,

    id. Sull. 25, 69:

    aliquid subito ex tempore conjectura explicare,

    id. Div. 1, 33, 72; so,

    dicere,

    Quint. 10, 3, 30; 11, 3, 12:

    inventa (opp. domo allata),

    id. 4, 5, 4:

    cum subito evaserunt,

    Col. 9, 9, 3:

    tam subito copias contrahere non potuit,

    so quickly, Nep. Dat. 7, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > subeo

См. также в других словарях:

  • Coram publico — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P …   Deutsch Wikipedia

  • Liste lateinischer Phrasen/C — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P Q R S T U V Inhaltsverzeichnis 1 …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»